اصلی ترین نکات ترجمه متون ادبی

متون ادبی برای دوستداران کتاب همیشه از جذابیت خاصی برخوردار است. برای ترجمه رمان ها و داستان های کوتاه، فیلم نامه ها و در کل نوشته های ادبی، نظم و نثر، مترجم باید ذوق نویسندگی و قلم گیرا و زیبا داشته باشد.

مترجمی که در حوزه ترجمه آثار ادبی فعالیت می کند علاوه بر تسلط کافی به زبان مبدا و مقصد، باید متن اصلی را به درستی درک کند زیرا در این آثار احساسات نویسنده نیز ترجمه می شود که هر چه مترجم با ذوق تر باشد، ترجمه نیز با کیفیت تر ارائه می شود.

برای ترجمه چنین متونی هیچ گونه چارچوب و قواعد دستوری خاصی وجود ندارد تنها وظیفه ی مترجم این است که درباره ی ادبیات کشور مقصد مطالعاتی داشته باشد. در واقع مترجم می بایست دائما درحال مطالعه ی کتاب های ادبی مانند رمان، داستان های کوتاه و شعر باشد و در دیدن نمایش های ادبی غفلت نکند.

باید بگوییم ترجمه متون ادبی یک هنر به حساب می آید و مترجمانی که نتوانند باطن و عواطف متن اصلی را در زبان مقصد منتقل کنند، درنهایت نتیجه کار چیزی جز ترجمه ای بی کیفیت نخواهد بود.

هر مترجم برای ترجمه آثار ادبی موظف است یک سری نکات را رعایت کند، ما در این مقاله به بررسی این نکات می پردازیم.

 نکاتی که باید در ترجمه متون ادبی رعایت شود:

• رعایت سبک متن اصلی:

یکی از مهم ترین نکاتی که باید توسط مترجم مورد توجه قرار گیرد، رعایت سبک و سیاق نویسنده و امانت داری است. زمانی یک ترجمه با کیفیت است که سبک نویسنده در انتهای ترجمه از بین نرفته باشد. رعایت سبک و سیاق نوسنده به این معنی نیست که جمله به جمله ترجمه شود بلکه تنها باید هم خوانی بین ترجمه و متن اصلی برقرار باشد.

• تقویت شیوه نگارشی:

مترجم هنگامی که شروع به ترجمه چنین متونی می کند مستلزم این است که خودش را جای نویسنده قرار دهد تا لحن او را در ترجمه پیاده کند. برای تقویت شیوه ی نگارشی و داشتن قلمی گیرا و جذاب، تنها راه پیشنهادی، تمرین نوشتن و نویسندگی است. به عبارتی داشتن ادبیات زیبا رابطه ی مستقیمی با بالا بودن کیفیت ترجمه دارد.

• مطالعه آثار ادبی زبان مبدا و مقصد:

مطالعه رمان ها، نمایشنامه ها و … کمک شایانی به آسان شدن روند ترجمه می کند. مترجمی که در این حوزه مدام مطالعه دارد به یک شناخت کافی از فرهنگ میرسد که در نهایت ترجمه ای با کیفیت را ارائه می دهد. به دلیل تغییراتی که هرروزه در زبان یک کشور به وجود می آید، به روز نگه داشتن واژگان و اصطلاحات امری ضروری است.

• رعایت نکات ویراستاری:

پس از ترجمه، ویرایش مفهومی و نگارشی بسیار ضروری است. هیچگاه از بازخوانی متن و رعایت علائم نگارشی غافل نشوید زیرا یک نامفهومی، یک غلط املایی و نگارشی کیفیت ترجمه را تا چند برابر پایین می آورد.

• مطالعه بیوگرافی نویسنده:

 با مطالعه بیوگرافی و روشن شدن اطلاعات شخصی نویسنده با طرز فکر و عقاید او به راحتی آشنا می شوید. بنابراین قبل از شروع ترجمه تحقیقاتی راجع‌به نویسنده و زمان انتشار کتاب داشته باشید. شناخت این موارد در بهبود کیفیت ترجمه تاثیر قابل توجهی دارد.

مترجم های حرفه ای که در حوزه ترجمه متون ادبی مشغول هستند به تمام جنبه های فرهنگی، اجتماعی و احساسی توجه لازم را دارند تا ترجمه ای تاثیر گذار را ارائه دهند. مترجمان تازه کار برای یادگیری این فن ظریف ترجمه آثار ادبی، باید دائما تکرار و تمرین داشته باشند و با رعایت اصولی که  در بالا گفته شد میتوانند بصورت تخصصی ترجمه ای دقیق را در اختیار مخاطبان قرار دهند.

تفاوتی که بین ترجمه متون ادبی و ترجمه اسناد رسمی وجود دارد:

تفاوت های واضحی بین ترجمه متون ادبی و ترجمه مدارک و اسناد وجود دارد. در ترجمه مدارک دانستن مباحث حقوقی بسیار مهم است و میتوان گفت هیچ ذوق نویسندگی در آن دیده نمیشود. همینطور تمام کلمات بار حقوقی دارند در حالی که در میان واژگان متون ادبی احساسات و عواطف دیده می شود. در واقع خلاقیت و ذوق در نوشتن متون ادبی حرف اول را می زند. مترجمان متون ادبی با بهره گیری از روحیه ی ظریف و نکته سنج خویش می بایست آرایه های ادبی را چنان به خوبی بیان کنند که تاثیر شگرفی در ذهن خواننده بگذارد حال آنکه در ترجمه حقوقی رعایت چنین مواردی دیده نمی شود.

چه زمانی به یک ترجمه موفق ادبی دست می یابیم:

1. مفهوم متن اصلی به درستی منتقل شود.
2. لحن و سبک نویسنده حفظ شود.
3. قواعد و دستور زبان و علائم نگارشی در آن رعایت شود.
4. واژگان درست و خوش آهنگی به کار رفته باشد.
5. وفاداری به متن اصلی رعایت شود؛ در مواقعی دیده می شود نویسنده با به کار بردن عبارات و اصطلاح کوتاهی، منظور و مفهوم خود را به درستی انتقال داده است. اما زمانی که مترجم شروع به ترجمه می کند ترجمه آن عبارت از نظر خودش به تنهایی برای انتقال مفهوم کافی نبوده و جملاتی را اضافه می کند، به جای ترجمه به اصطلاح به تفسیر موضوع میپردازد. در این مواقع مترجم باید توضیحات اضافی را در پاورقی ارائه دهد و امانت داری را از یاد نبرد.

در اینجا مثالی را ارائه می دهیم تا به درک بهتر شما از این نوع ترجمه کمک کند:

نکته ی آخر

مترجمانی که در حوزه ی ترجمه کتاب رمان و داستان کوتاه فعالیت دارند می بایست قبل از شروع ترجمه، رضایت نویسنده را در مورد ترجمه آثارش به زبان دیگر جلب کنند، در غیر این صورت کار غیر قانونی است و اعتبار مترجم زیر سوال می رود.